Αρθρογραφία
Ματιές στην πόλη μας
των
Δημητρίου Νικολούλια -
Παναγιώτη Κωνσταντινίδη
Κόκκινη κλωστή δεμένη, στην ανέμη τυλιγμένη, δώσε κλώτσο να γυρίσει, παραμύθι ν’ αρχινήσει…
Ακολουθήστε τα βήματά μας σε μια περιήγηση στην πόλη μας, με στάσεις σε σημεία που αναδεικνύουν πτυχές ενός αληθινού παραμυθιού, αυτού της νεότερης ιστορίας της Ιωνίας.
Με αφετηρία της περιήγησής μας την είσοδο της Νέας Σμύρνης από τη Λεωφόρο Συγγρού, τη γνωστή ως Στροφή Νέας Σμύρνης, συναντάμε την Πλατεία Χρυσοστόμου Σμύρνης. Στην πλατεία αυτή βρίσκεται το Άλσος Μικρασιατικής Μνημοσύνης, στο οποίο έχουν τοποθετηθεί μνημεία αφιερωμένα στις χαμένες πατρίδες και στα θύματα της Μικρασιατικής Καταστροφής, καθώς και προτομές προσωπικοτήτων της Νέας Σμύρνης.
Μερικά από αυτά είναι: o Έλληνας πρόσκοπος που φιλοτεχνήθηκε το 1973 από το Βάσο Καπάνταη, ύστερα από αίτημα της Τοπικής Εφορείας Προσκόπων Νέας Σμύρνης, προς τιμήν των προσκόπων που σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους στο Αϊδίνι το 1919. Το Ηρώο των Αρμενίων είναι το μοναδικό στην Ελλάδα μνημείο των Αρμενίων. Το έστησαν οι Αρμένιοι της Ελλάδας το 1979 προς τιμήν των 1.300.000 συμπατριωτών τους που σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους το 1915. Το γλυπτό Σμύρνα είναι φιλοτεχνημένο από τον Βάσο Καπάνταη, εικονίζει μια μάνα και το παιδί της που αγναντεύουν προς τη χαμένη πατρίδα τους, την Ιωνία. Ο Ανδριάντας Χρυσοστόμου Σμύρνης είναι φιλοτεχνημένος από τον Θανάση Απάρτη. Ο Χρυσόστομος (Καλαφάτης) ήταν ο τελευταίος μητροπολίτης Σμύρνης. Γεννήθηκε το 1867 στην Τρίγλια Προποντίδας και βρήκε μαρτυρικό θάνατο το 1922 στη Σμύρνη.
Η Προτομή Λεωνίδα Παρασκευόπουλου είναι φιλοτεχνημένη από το Νικόλα. Ο αντιστράτηγος Λεωνίδας Παρασκευόπουλος (1860-1936), με καταγωγή από τη Σμύρνη, έλαβε μέρος σε σημαντικά στρατιωτικά γεγονότα της εποχής του. Η Προτομή Ιωάννη Συκουτρή είναι φιλοτεχνημένη από το Γιάννη Παππά. Ο Ιωάννης Συκουτρής (1901-1937), πασίγνωστος στους φιλολογικούς κύκλους ως ένας εκ των κορυφαίων μεταφραστών έργων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, ήταν ο επικεφαλής αντιστράτηγος που μπήκε ως ελευθερωτής της Σμύρνης στις 2 Μαΐου του 1919. Η Προτομή Γεωργίου Χόρτον είναι φιλοτεχνημένη από το Γιάννη Γεωργίου. Ο Γεώργιος Χόρτον (1859-1942) διετέλεσε πρόξενος των ΗΠΑ στην Ελλάδα αλλά και στην πόλη της Σμύρνης. Παρών κατά την είσοδο των Τούρκων στη Σμύρνη το 1922, κινητοποιήθηκε κατά δυνατόν με σκοπό τη διάσωση των Ελλήνων. Η Προτομή Στέλιου Σπεράντζα είναι φιλοτεχνημένη από το Νικόλα. Ο Στέλιος Σπεράντζας (1888-1962), γιατρός και λογοτέχνης, με καταγωγή από τη Σίφνο, γεννήθηκε στη Σμύρνη και αποφοίτησε από την Ευαγγελική Σχολή. Με το ψευδώνυμο Απηλιώτης κέρδισε τον πανελλήνιο διαγωνισμό για τη συγγραφή του ύμνου του Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου Σμύρνης, έχοντας συμμετάσχει στην επανίδρυση του συλλόγου στην Αθήνα. Η Προτομή Χρήστου Σολομωνίδη είναι φιλοτεχνημένη από το Νικόλα. Ο Χρήστος Σολομωνίδης (1897-1976), λογοτέχνης και ιστορικός, έγραψε περί τα τριάντα βιβλία νομικού, ιστορικού και λογοτεχνικού περιεχομένου. Θεωρείται ο κατεξοχήν σμυρναιογράφος, καθώς στα βιβλία του διασώθηκαν πτυχές της ζωής της Σμύρνης πριν από το 1922. Η Προτομή Γιώργου Σεφέρη είναι φιλοτεχνημένη από το Νικόλα. Ο νομπελίστας Γιώργος Σεφέρης (1900-1971), γεννημένος στη Σμύρνη, υπήρξε από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές του 20ού αιώνα, καθώς και κορυφαίος εκπρόσωπος της Γενιάς του ’30 και θεωρητικός της.
Συνεχίζοντας την περιήγηση, συναντάμε το νεοκλασικό κτίριο της Εστίας Νέας Σμύρνης. Ιδρύθηκε το 1930 από Μικρασιάτες πρόσφυγες και περιέχει βιβλιοθήκη με 60.000 τίτλους και μουσειακές συλλογές των Γεωργίου και Ελένης Τσακίρογλου και του Χαρίλαου Χιωτάκη.
Στη συνέχεια κάνουμε μια στάση στην Πλατεία Καρύλλου. Ο Αθανάσιος Καρύλλος (1895-1979), από το Αδραμύττιο της Μικράς Ασίας, ήταν ο πρώτος αιρετός κοινοτάρχης της Νέας Σμύρνης μετά την ίδρυσή της, το 1934, και έγινε πρώτος δήμαρχος του Δήμου Νέας Σμύρνης το 1943.
Συνεχίζουμε στην Κεντρική Πλατεία Νέας Σμύρνης, όπου συναντάμε την αναμνηστική στήλη, την οποία φιλοτέχνησε ο Βάσος Καπάνταης, με τις ανάγλυφες παραστάσεις που συνδέουν τη νέα πόλη με τη μικρασιατική Σμύρνη. Με ύψος δεκαπέντε μέτρα, η στήλη μάς υπενθυμίζει τις ψυχές των χιλιάδων θυμάτων της καταστροφής που υψώνονται προς τον ουρανό και αποτελεί σύμβολο της μαρτυρικής πορείας του ελληνισμού της Ιωνίας. Κοντά στην έξοδο της Κεντρικής Πλατείας στέκει το Άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου, έργο του Βασίλη Κάρλου.
Βόρεια της πλατείας βλέπουμε το Άλσος Νέας Σμύρνης, έναν πνεύμονα πρασίνου στην καρδιά της πόλης μας, που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1920. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα πάρκα της Αττικής και ήταν το πρώτο έργο που έγινε στον προσφυγικό οικισμό του 1924.
Φτάνοντας στην Πλατεία Ειρήνης, θαυμάζουμε το γλυπτό έργο Ειρήνη του Ηλία Καντζιλιέρη, ο οποίος γράφει σχετικά με αυτό: «Το άγαλμα της Ειρήνης δεν είναι χρήσιμο γιατί μας θυμίζει τα δεινά του πολέμου, αλλά γιατί μας επιβάλλει, αν και όσο το καταφέρνει, την κατάφαση της ζωής, την ομορφιά της ύπαρξης».
Στη συνέχεια βρισκόμαστε μπροστά στο Μνημείο Ποντιακής Γενοκτονίας, το οποίο δεσπόζει στην ομώνυμη πλατεία (παλαιότερα: Πλατεία Αίνου). Το μνημείο είναι αφιερωμένο στους διωγμούς που υπέστη ο ποντιακός ελληνισμός κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την περίοδο 1919-1923.
Προχωρώντας και φτάνοντας στην Πλατεία του Φάρου, συναντάμε το Ηρώο εκτελεσμένων στο Φάρο. Στις 9 Αυγούστου του 1944 οι δυνάμεις Κατοχής οργάνωσαν μπλόκο στην περιοχή του Φάρου (την πιο παλιά συνοικία της Νέας Σμύρνης), όπου συνελήφθησαν τρεις χιλιάδες πολίτες και έχασαν τη ζωή τους εκατόν δεκατέσσερις πατριώτες.
Προς τα νότια της Πλατείας του Φάρου βρίσκεται Ίδρυμα Απόρων Κορασίδων «Εθνική Στέγη», σύμβολο της παλινόρθωσης του ιωνικού πληθυσμού μετά τον εκπατρισμό του από τη Μικρά Ασία. Ιδρύθηκε ως προσφυγικό ορφανοτροφείο και ως τέτοιο λειτούργησε μέχρι το 1988. Σήμερα λειτουργεί ως δημοτικός παιδικός σταθμός, ενώ στεγάζει και άλλες δράσεις.
Κατηφορίζοντας προς τα νότια, φτάνουμε στην Πλατεία Σκατζουράκη, τόπο μνήμης των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης.
Προτού φτάσουμε στην Πλατεία Άνοιξης, βρίσκουμε το Μουσείο Ποντιακού Ελληνισμού. Το δημιούργησε η Επιτροπή Ποντιακών Μελετών και περιέχει κειμήλια προσφορών των Ποντίων: παραδοσιακά γυναικεία ενδύματα και κοσμήματα, αστική οικοσκευή, σπουδαιότατα ιστορικά έγγραφα, πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό, σπάνιο ηχητικό υλικό καταγεγραμμένο από το Σίμο Λιανίδη, καθώς και σημαντική βιβλιοθήκη.
Στην Πλατεία Άνοιξης, το 2008, κατά τις εργασίες τοποθέτησης δικτύου φυσικού αερίου, αποκαλύφθηκαν δύο αρχαίοι κιβωτιόσχημοι τάφοι της κλασικής περιόδου, εκ των οποίων ο ένας ασύλητος.
Αλλάζοντας κατεύθυνση και προχωρώντας προς τα δυτικά όρια της πόλης μας, βλέπουμε το Ιωσηφόγλειο Ορφανοτροφείο. Το ιστορικό αυτό οικοδόμημα χτίστηκε τη δεκαετία του 1920 με έξοδα του Μικρασιάτη τραπεζίτη Χαράλαμπου Ιωσηφόγλου για να φιλοξενήσει τα ορφανά της Μικρασιατικής Καταστροφής, ενώ αργότερα υποδέχτηκε ορφανά του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το Ιωσηφόγλειο εξακολουθεί να προσφέρει κοινωνικό έργο έως και σήμερα.
Σε όλη τη διάρκεια της περιήγησής μας ξεχωριστή είναι η παρουσία των εκκλησιών της πόλης μας: της Αγίας Φωτεινής (Μητρόπολης της Νέας Σμύρνης), του Αγίου Σώστη, των Αγίων Θεοδώρων, της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Χαράλαμπου, των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Ανδρέα.
Επίκεντρο της πόλης μας είναι ο Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης, ο οποίος προήλθε από τη συνένωση των δύο αθλητικών σωματείων «Ορφεύς» και «Γυμνάσιο» που υπήρχαν στη Σμύρνη.
Ολοκληρώνοντας την περιήγησή μας, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε το Ψηφιακό Μουσείο Σμύρνης & Νέας Σμύρνης. Το νέο απόκτημα του δήμου μας, που άνοιξε τις πύλες του τον Απρίλιο του 2016, προσφέρει στους επισκέπτες μια πρωτότυπη ψηφιακή διαδρομή μέσα στο χρόνο, από τη μικρασιατική Σμύρνη μέχρι την απόγονή της στην Αττική.
