Αρθρογραφία
Ενδοσχολική Βία Και Εκφοβισμός
Γράφει η Φωτεινή Καρυστιναίου-Μέλος ΕΣΗΤΛΣΥΜ
« Α, δεν σου είπα, θεία, άλλαξα σχολείο στους μικρούς, γιατί ανάμεσα στους συμμαθητές τους ήταν ένα αγοράκι το οποίο είχε μαχαίρι και με αυτό εκφόβιζε τα άλλα παιδιά. Άσε που όταν ενημερώσαμε κάποιοι γονείς την διευθύντρια μάς ζήτησε να το «κουκουλώσουμε», για να μη στιγματιστεί το συγκεκριμένο παιδί, αλλά και το σχολείο!», μου είπε τις προάλλες η ανιψιά μου. Γροθιά στο στομάχι μου, το bullying “χτύπησε (απειλητικά) την πόρτα» της οικογένειάς μου – και μιλάμε για το Δημοτικό!
«Ενδοσχολική βία», «εκφοβισμός», «θυματοποίηση», είναι οι όροι οι οποίοι περιγράφουν την ηθελημένη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη άσκηση απρόκλητης βίας και την εκδήλωση επιθετικότητας από μαθητές προς τους συμμαθητές τους, εντός καιεκτός σχολικού περιβάλλοντος , προκειμένου να τους επιβληθούν, να τους εξουσιάσουν και να τους προκαλέσουν σωματικό ή/ και ψυχικό πόνο.
Ως κοινωνικό πρόβλημα, σύμφωνα με την επίσημη πλέον θεώρησή του και βάσει των αποτελεσμάτων σχετικών ερευνών σε σχολεία όλης της χώρας, απασχολεί και αφορά -και- την ελληνική κοινωνία, ως θέμα συζήτησης, προσοχής και μελέτης, αφού τη«μαστίζει». Τα αποτελέσματα τρομάζουν! (10-15% των μαθητώνγίνεται θύμα ενδοσχολικής βίας, οι μαθητές- θύτες υπερβαίνουν το 5% του συνόλου των μαθητών, τα αγόρια είναι περισσότερο επιρρεπή στην άσκηση σωματικής βίας, ενώ τα κορίτσια στην άσκηση λεκτικής, τα αγόρια-θύτες «υπερτερούν» έναντι των κοριτσιών,(3:1), τα περιστατικά είναι περισσότερα σε δημοτικό και γυμνάσιο, ενώ μειώνονται στο λύκειο, οι μισοί μαθητές -θύματα το αποσιωπούν και οι άλλοι μισοί το εκμυστηρεύονται σε φίλους και σπανιότερα στους γονείς ή / και τους δασκάλους τους.
Ως σύνθετο φαινόμενο είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης πολλών ατομικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.Ταιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε παιδιού και του οικογενειακού του περιβάλλοντος, γενικότερο κλίμα στο σχολείο, πρακτικές και πολιτική εκπαιδευτικού συστήματος , στάση παιδιών, γονέων και εκπαιδευτικών έναντι της βίας, προβολή της βίας από τα ΜΜΕ/ΜΚΔ και γενικότερες κοινωνικές παθογένειες , ενισχυτικές της αντικοινωνικότητας.
Εκφοβισμός και ενδοσχολική βία-λεκτική, σωματική, ψυχολογική, κοινωνική- εκδηλώνονται ποικιλοτρόπως˙ χειρονομίες, ξυλοδαρμός, φραστικές -υβριστικές- επιθέσεις , απειλές, εκβιασμοί, αποκλεισμός και περιθωριοποίηση, κλοπή ή καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, σεξουαλική παρενόχληση ή/και κακοποίηση είναι μερικές μόνο από τις μορφές τους.
Οι ψυχοσωματικές συνέπειες για το παιδί και την κοινωνικοποίηση του είναι πολλές, σοβαρές και, ενίοτε, επικίνδυνες με τραγική κατάληξη. Το παιδί-θύμα πιθανότατα να εκδηλώσει άγχος, ανασφάλεια, φοβίες, σχολική άρνηση, μαθησιακές δυσκολίες, ψυχοσωματικά προβλήματα, κατάθλιψη, να κάνει αδικαιολόγητα συχνές απουσίες, να έχει σχολική αποτυχία. Από την άλλη το παιδί-θύτης, πλήν του κινδύνου της αποβολής ή/και της διακοπής της φοίτησης, ενδέχεται να εμφανίσει τάσεις φυγής από το σπίτι και, αργότερα, ως ενήλικας, αντικοινωνική ή /και παραβατική συμπεριφορά, -σε ποσοστό περίπου 50%.
Ανησυχητικό επίσης είναι ότι, σε πλήθος περιπτώσεων ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού, τα στόματα μένουν κλειστά, για να μην εκτεθούν και στιγματιστούν θύτες, θύματα και σχολείο. Αυτή εσφαλμένη αντιμετώπιση του προβλήματος οφείλεται συνήθως σε ελλιπή ενημέρωση, περιορισμένη ευαισθητοποίηση και σχετική άγνοια, αφού γονείς και εκπαιδευτικοί δεν το συζητούν επαρκώς με τα παιδιά - μαθητές τους, ενώ τα ίδια τα παιδιά «κλείνονται» στον εαυτό τους, ως αντίδραση, αποφεύγονταςνα ζητήσουν βοήθεια.
Ωστόσο υπάρχουν «αποχρώσες ενδείξεις» στο σώμα (σημάδια) και την «περίεργη» συμπεριφορά του παιδιού, για την ύπαρξη αυτής της κατάστασης. Τότε χρειάζεται άμεση και ψύχραιμη αντίδραση για βοήθεια του παιδιού -θύματος αλλά και του παιδιού-θύτη(διάλογος με το παιδί, ενθάρρυνση να μιλήσει, αναζήτηση/παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης από ειδικό ψυχικής υγείας.
Το μέγεθος του προβλήματος απαιτεί και συντονισμένη δράση της Πολιτείας, με άμεση λήψη μέτρων για πρόληψη και την αντιμετώπισή του(διορισμός υπεύθυνου εκπαιδευτικού- συμβούλου με σχετικές αρμοδιότητες, επιμόρφωση εκπαιδευτικών, διαρκής ενεργή συνεργασία γονέων-σχολείου, προγράμματα ενδυνάμωσης ψυχικής υγείας μαθητών).
Ακριβώς επειδή οι επιπτώσεις του εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας είναι τόσο σοβαρές και καταλυτικές για την ψυχοσωματική ανάπτυξη και κοινωνική εξέλιξη των παιδιών εκτός από την αναγκαία, αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος, περισσότερο επιβεβλημένη γίνεται η ενδεδειγμένη, συστηματική και έγκαιρη πρόληψή του. Άλλωστε, κάθε παιδί δικαιούται, ένα απόλυτα ασφαλές και προστατευμένο σχολικό – και όχι μόνον – περιβάλλον. Χτυπώντας το κακό (βία) στην ρίζα του (ενδοσχολική), ίσως αποτραπεί η -μεταγενέστερη – «δολοφονική» εκδήλωσή του, σε έτερο / μεταγενέστερο χρόνο, ακόμα και έξω από ένα αστυνομικό τμήμα…
